EMERYTURY POMOSTOWE

Okres służby wojskowej a emerytura

Emerytura powszechna dla ubezpieczonego urodzonego po 31 grudnia 1948 r. przysługuje po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego bez względu na wymiar udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych. Inaczej sytuacja wygląda, gdy ubezpieczony taki ubiega się o emeryturę wcześniejszą. Aby otrzymać takie świadczenie, musi, poza osiągnięciem obniżonego wieku, udokumentować odpowiednią długość okresu składkowego i nieskładkowego oraz okresu pracy "szczególnej". Jak wówczas przy ustalaniu uprawnień emerytalnych traktowany jest okres odbytej służby wojskowej?

Służba wojskowa okresem składkowym

Przy ustalaniu prawa do świadczenia emerytalnego oraz obliczaniu jego wysokości ustalana jest długość udokumentowanego przez ubezpieczonego okresu związanego z aktywnością zawodową. Dla celów emerytalnych okres ten podzielony został na składkowy i nieskładkowy. Składkowy to przede wszystkim okres:

• opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz
   
• nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, o którym mowa w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych.

Okresem składkowym są jednak jeszcze inne okresy, w tym czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby. Tak stanowi art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną, który w pozostałych punktach i ustępach wymienia wszystkie okresy, które należy traktować jako składkowe. Jeżeli chodzi o okresy nieskładkowe, to pełny ich katalog zawarty został w art. 7 ustawy emerytalnej.

Istotną zasadą związaną z ustalaniem wymiaru okresu składkowego i nieskładkowego jest określona przez ustawodawcę odpowiednia proporcjonalność okresów nieskładkowych do składkowych. Przy ustalaniu prawa do emerytury, jak również obliczaniu jej wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Ubezpieczonemu, który udowodni dłuższy okres składkowy, organ rentowy uwzględni odpowiednio dłuższy okres nieskładkowy. Dlatego tak ważne jest, aby ubiegając się o świadczenie udokumentować wszystkie etapy przebyte w trakcie aktywności zawodowej.

Każdy dzień podlegania ubezpieczeniom społecznym albo emerytalnemu i rentowym zwiększa wysokość przysługującej emerytury.

Kiedy służba wojskowa okresem "szczególnym"?

Ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. emerytura wcześniejsza przysługuje w wieku niższym niż powszechny określony dla mężczyzn. Przy czym został on zróżnicowany w zależności od rodzaju pracy szczególnej i wynosi w zasadzie 60 albo 55 lat. Ponadto omawiane świadczenie przysługuje mężczyźnie po:

• osiągnięciu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury wynoszącego zazwyczaj 15 lat,
   
• osiągnięciu okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego 25 lat.

Wymieniony okres składkowy i nieskładkowy oraz pracy "szczególnej" należy udokumentować na dzień 1 stycznia 1999 r. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w ofe, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Tak stanowi art. 184 ust. 1-2 ustawy emerytalnej.

Za pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze uznaje się pracę świadczoną w ramach stosunku pracy, a także wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Okresy wykonywania takiej pracy stwierdza m.in. zakład pracy.

Bywa, że ubiegający się o świadczenie emerytalne mają problem ze spełnieniem warunku dotyczącego udowodnienia okresu pracy "szczególnej". W orzecznictwie sądowym wyrażony został pogląd, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby. Sądy wielokrotnie wypowiadały się o charakterze zasadniczej służby wojskowej, zazwyczaj uwzględniając taki okres jako pracę "szczególną" (patrz ramka).

Ubezpieczeni, którzy w trakcie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach odbyli służbę wojskową, mogą zatem domagać się uwzględnienia tego okresu jako okresu wykonywania pracy "szczególnej". Powinni jednak liczyć się z tym, że przy ustalaniu takiego okresu ZUS nie uwzględni okresu służby wojskowej. W konsekwencji prawo do wcześniejszej emerytury może zostać ustalone dopiero na etapie postępowania sądowego.

Niezbędna dokumentacja

Okresy czynnej służby wojskowej lub zastępczych jej form powinny być udokumentowane:

• kserokopią książeczki wojskowej poświadczoną przez pracodawcę, u którego pracownik jest zatrudniony lub przez pracownika ZUS albo
   
• zaświadczeniem Wojskowej Komendy Uzupełnień.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.)

Odpowiedź na zapytanie nr 8353

w sprawie włączenia zasadniczej służby wojskowej do okresu składkowego ZUS

Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Marek Bucior

Warszawa, 05-08-2015

Szanowna Pani Marszałek,

Odpowiadając na zapytanie poselskie pana Andrzeja Adamczyka z dnia 7 lipca 2015 r., znak: K7ZAP8353, w sprawie uwzględniania okresu pełnienia zasadniejszej służby wojskowej jako okresu składkowego przy ustalaniu prawa do emerytury oraz obliczaniu jej wysokości, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748) stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz obliczaniu jej wysokości uwzględnia się okresy składkowe i nieskładkowe. Okresy składkowe dzielą się na okresy składkowe sensu stricto, czyli okresy, za które została faktycznie opłacona składka na ubezpieczenie społeczne, oraz na tzw. fikcyjne okresy składkowe, za które faktycznie nie uiszczano składek.

Takim fikcyjnym okresem składkowym (co do zasady uwzględnianym zarówno przy ustalaniu prawa do emerytury, jak i przy obliczaniu jej wysokości) jest okres służby wojskowej. Przesądza o tym wprost przepis art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jako okres składkowy traktuje się czynną służbę wojskową w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby. Mieści się w tym zakresie również zasadnicza służba wojskowa, którą przez lata odbywało wielu mężczyzn. W przypadku ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. okres zasadniczej służby wojskowej wpływa na wysokość obliczonego świadczenia w opisany poniżej sposób.

Przepis art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wskazuje trzy kwoty, stanowiące podstawę obliczenia emerytury: kwotę zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwotę środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121). Należy zauważyć, że przed 1999 r. państwo nie odprowadzało składek na ubezpieczenie emerytalne osób odbywających zasadniczą służbę wojskową. Zmiany w tym zakresie nastąpiły po wejściu w życie reformy emerytalnej, kiedy to składki zaczęły być finansowane z części budżetu państwa, której dysponentem jest Minister Obrony Narodowej.

Jak wskazano wyżej, okres zasadniczej służby wojskowej odbytej przed 1999 r. jest okresem składkowym, mimo że składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe za osoby odbywające tę służbę de facto nie były odprowadzane. Okres ten, jako okres składkowy, wpływa na wysokość kapitału początkowego. Przy jego obliczaniu bierze się bowiem pod uwagę przebyte przed dniem 1 stycznia 1999 r. okresy składkowe i nieskładkowe, przy czym okresy składkowe wpływają korzystniej na wysokość kapitału niż okresy nieskładkowe. Stanowi o tym art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym przy obliczaniu wysokości emerytury okresy składkowe uwzględnia się w wymiarze po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok tych okresów, z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Odmiennie, okresy nieskładkowe uwzględnia się licząc po 0,7% podstawy wymiaru świadczenia za każdy rok tych okresów.

Okres zasadniczej służby wojskowej nie wpływa natomiast na wysokość podstawy wymiaru kapitału początkowego. Wynika to z faktu, że za podstawę wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się – co do zasady – przeciętną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W sytuacji, gdy składka ta w okresie zasadniczej służby wojskowej odbywanej przed 1999 r. nie była odprowadzana, przyjmowana do obliczenia kapitału początkowego podstawa wymiaru składki wynosiła 0 zł i nie miała wpływu na jego wysokość.

Uzupełniając przedstawione informacje należy dodać, że zgodnie z art. 174 ust. 3 w związku z art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podstawę wymiaru kapitału początkowego stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z okresu przypadającego przed dniem 1 stycznia 1999 r. Na wniosek ubezpieczonego za podstawę wymiaru kapitału początkowego można również przyjąć przeciętną podstawę wymiaru tych składek w okresie 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu przed dniem 1 stycznia 1999 r. Jednocześnie uwzględniając sytuację osób, które na dzień 1 stycznia 1999 r. mają krótszy niż 10-letni okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu z powodu pełnienia zastępczej lub czynnej służby wojskowej, ustawodawca przewidział rozwiązanie szczególne. Wówczas, zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu, krótszego niż 10 lat. Okres pełnienia zasadniczej służby wojskowej nie wpływa zatem negatywnie na wysokość podstawy wymiaru kapitału początkowego.

Nadmieniam, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 lipca 2014 r., sygn. akt SK 53/13, orzekł, że art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zakresie, w jakim dla okresu odbywania przez ubezpieczonego obowiązkowej służby wojskowej, przypadającej przed 1 stycznia 1999 r., nie przewiduje przyjmowania za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne kwoty obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników lub obowiązującej w tym okresie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne osób pełniących czynną służbę wojskową w Wojsku Polskim, jest zgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

Ustawa o Radzie Dialogu Społecznego

Tutaj znajduje się tekst Ustawy z dnia 24 lipca 2014 o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego.

Emerytura dla kolejarzy.

Emerytury dla kolejarzy po zmianach od 01 stycznia 2009 roku
1. Dla urodzonych przed 01 stycznia 1949 r. ZUS będzie przyznawał emerytury na dotychczasowych zasadach, kobiecie po ukończeniu 55 lat, a mężczyźni po ukończeniu 60 lat. Staż emerytalny minimum 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy na kolei. Podstawa prawna Art. 40 – 45 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r Nr 39, poz. 353 z późniejszymi zmianami). Sposób wyliczania emerytur bez zmian.
2. Także na dotychczasowych zasadach dla urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którzy spełnili warunki ogólnego stażu emerytalnego i pracy na kolei do 31 grudnia 2008 r. i nie przystąpili do Otwartego Funduszu Emerytalnego (OFE), a jeśli przystąpili złożą za pośrednictwem ZUS wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa. Podstawa prawna jak w pkt. 1 art. 50 w związku z art. 40 tej ustawy. 3. Wcześniejsza emerytura z art. 184 w związku z art. 40 ustawy, ale wyliczenie według nowych zasad. Urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje wcześniejsza emerytura, tj. kobiecie po ukończeniu 55 lat, a mężczyźnie 60 lat, jeżeli w dniu wejścia w życie powołanej wyżej ustawy osiągnęli okres zatrudnienia wynoszący minimum 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym 15 lat na kolei i nie przystąpili do OFE, a jeśli tak złożą za pośrednictwem ZUS wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa.
4. Świadczenia w obniżonym wieku otrzymają też pracownicy kolejowi na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656)
W załączniku Nr 2 tej ustawy znajdują się:
1) maszyniści pojazdów trakcyjnych (maszynista pojazdów trakcyjnych, maszynista instruktor, maszynista zakładowy, maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn kolejowych do robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowca lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM, pomocnik maszynisty pojazdów trakcyjnych) i kierownik pociągów.
2) zatrudnieni bezpośrednio przy ustawianiu drogi przebiegu pociągów (dyżurny ruchu, nastawniczy, manewrowy, ustawiacz, zwrotniczy, rewident taboru bezpośrednio potwierdzający bezpieczeństwo pociągu)
3) funkcjonariusze straży ochrony kolei. Prawo do emerytury pomostowej będzie przysługiwało pracownikowi, który spełni łącznie następujące warunki:
1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;
2) ma okres pracy w szczególnym charakterze (tzn. na kolei) wynoszący co najmniej 15 lat; 3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn, a 50 lat dla kobiet i 55 lat mężczyzn wymagany od maszynistów pojazdów trakcyjnych wymienionych wyżej;
4) ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;
5) przed dniem 01 stycznia 1999 r. wykonywał pracę w szczególnym charakterze (tzn. na kolei);
6) po dniu 31 grudnia 2008 r. będzie wykonywał pracę w szczególnym charakterze (tzn. na kolei);
7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Emerytury pomostowe będą wyliczane według ogólnie obowiązujących nowych zasad.

5. Pozostali nie wymienieni w pkt. 1 – 4 pracownicy kolejowi będą już otrzymywali tak zwane emerytury powszechne, po ukończeniu wieku emerytalnego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Emerytury te będą wyliczane według nowych obowiązujących od 01 stycznia 2009 r. zasad. Czynnikami decydującymi o wysokości tych nowych emerytur będą:
zwaloryzowana kwota kapitału początkowego;
zwaloryzowana kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie każdego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego będzie wypłacana emerytura średnie dalsze trwanie życia.
Emerytura będzie wynikiem podzielenia sumy tych dwóch pierwszych składników przez podawane przez GUS i ogłaszane w Monitorze Polskim wyliczone średnie dalsze trwanie życia.
6. Z dniem 01 stycznia 2009 r. weszła w życie także ustawa z dniem 21 listopada 2008 roku o emeryturach kapitałowych ( Dz. U z 2008 r. Nr 228, poz. 1507) Mocą przepisów tej ustawy każdy kto osiągnie wiek emerytalny, a wcześniej przystąpił do OFE, otrzyma emeryturę wyliczoną ze zgromadzonych tam na koncie środków. Przez pierwsze 5 (pięć) lat będzie to dotyczyło kobiet, które o pięć lat wcześniej od mężczyzn w wieku 60 lat mogą zakończyć karierę zawodową. Mężczyźni zaczną korzystać z tego systemu od 2014 roku. Ze zgromadzonych środków w OFE będą wypłacane emerytury kapitałowe okresowe i dożywotne. Kobiety po ukończeniu 60 lat będą otrzymywać okresową emeryturę kapitałową do ukończenia 65-go (sześćdziesiątego piątego) roku życia, a następnie dożywotnią. Wtedy do wyliczonej emerytury ze środków zgromadzonych w funduszu emerytalnym na koncie w ZUS dołączona zostanie emerytura kapitałowa i łącznie wypłacona emerytowi.

Prawo, akty prawne, konwencje, zalecenia